20230716-GenHout-achterzijde

Voor de tentoonstelling is gekozen voor 4 thema’s die in eerste instantie puur religieus lijken te zijn. In de gepresenteerde werken zal blijken dat Eggen’s religiositeit altijd een menselijke en actuele component kent. Bijbelse onderwerpen worden herkend in alledaagse omstandigheden, in het nu. 

Het eerste thema is de kerststal: een onderwerp dat door de Katholieke kerk bewust in een beeldtaal is vormgegeven om zo ook de eenvoudige gelovige te doordringen van het gezin als ideaalbeeld. Ouders die samen een kind opvoeden. 

Het tweede thema is een al even ideaaltypisch beeld: de madonna, oftewel de liefhebbende en zorgende moeder. Zo kan elk beeld van Maria met haar kind ook gezien worden als de eigen moeder met haar eigen kind. De serie madonna’s wordt afgesloten met een zeer profaan beeld waarin niemand meer de madonna zal herkennen.

Het derde thema is de engel, de verbinding tussen hier en ‘daar’. Schutsengel, waakengel, brenger van boodschappen, verzoener. 

Aangezien nooit is vastgesteld of een engel vrouw, man of wat dan ook is is de engel volstrekt universeel, ook als fenomeen. De engel kan dus elke beeldende vorm hebben, maar dient zich ook aan in het hier en nu, vermomd als gewoon mens. Eggen ontmoette in zijn leven tal van ‘geschoeide engelen’,  zoals hij ze noemde. Vrouwen die goed waren en goed deden. Van vlees en bloed, met schoenen aan hun voeten, en zonder vleugels.

Het vierde thema is het meest actuele: de kruisiging en wat daar omheen speelt, in zijn volle omvang verbeeld in de kruisweg. Symbool voor het lijden dat de hedendaagse wereld in enorme omvang teistert. De gefolterde Christus staat zo voor de hedendaagse gemartelde medemens, Veronica voor de troostende vrouw. Gene Eggen heeft tal van kruiswegen gemaakt, waarbij hij niet zelden een eigen interpretatie ervan gaf. Was het niet in het aantal staties, dan wel in de keuze van de afbeeldingen, in zeer uiteenlopende technieken, uit het lijdensverhaal. Zo schiep hij voor de huiskapel van Mgr. Gijsen de meest extreme kruisweg uit de westerse kunstgeschiedenis, beginnend met Adam en Eva. 

Op die manier koppelde hij het lijdensverhaal los van een canonieke vorm en dwong hij de aanschouwer tot het nadenken over lijden en zijn plaats daarin. 

Dat de man door de vele eeuwen heen zich vaak, te vaak, van zijn brute kant heeft laten zien, terwijl de vrouw niet alleen daarvan vaak het slachtoffer was, maar ook een weliswaar lijdende maar ook helende rol daartegenover zette komt tot uitdrukking in een beeld dat aan de expositie is toegevoegd van een vrouw die alle ellende van zich afschreeuwt terwijl de man, letterlijk als bot figuur, met een vierkante kop, naast haar staat.

Een aanklacht tegen alles wat de vrouw is aangedaan, én tegen de man die te weinig doet en onveranderlijk is en in zijn straatje voortdendert. 

Daarmee is de verbinding gemaakt met de speciale activiteit die bij gelegenheid van de tentoonstelling gestart wordt: tal van kunstwerken op papier, plús een 15-tal kleine schilderijen, worden ‘doorgegeven’ aan het publiek. Dat mag werk mee naar huis nemen met een donatie als tegenprestatie. Het goede doel is de Stichting Dr. Denis Mukwege, de Congolese arts en Nobelprijswinnaar voor de Vrede die al 35 jaar vrouwen die het slachtoffer zijn van de meest gruwelijke en tot voor kort minst erkende oorlogsmisdaad, verkrachting, met hersteloperaties een nieuw leven probeert te geven. De Stichting zal overigens ook geld ter beschikking stellen van projecten voor andere getroffen vrouwen zoals de Rohingya in Myanmar, de Yezidi in Irak, vrouwen uit Tigray in Ethiopië, en verkrachtingsslachtoffers uit Oekraïne.

Daarmee wordt niet alleen het bezielde werk van Gene Eggen geëerd en ingezet, maar zal ook blijken dat zijn werk, ook het ogenschijnlijk puur religieuze, vaak heel actueel is. Bij een grote lino van Vluchtelingen uit 1967 is dat duidelijk, bij een lino uit 1970 van Jozef en de Engel spat de actualiteit eraf. Nadat Jozef heeft gehoord dat Maria, zonder zijn toedoen, zwanger is dreigt hij haar te verlaten. God stuurt daarop een engel die hem influistert hoe het echt in elkaar zit en dat hij vooral moet blijven. In de lino zit Maria enigszins aangeslagen binnen, terwijl Jozef, gekleed als een hedendaagse man, in de deuropening twee dorpelingen te woord staat die kennelijk hun nieuwsgier bevredigd willen hebben: hoe zit dat eigenlijk?? En kijk, vanuit de hemel komt al een engel aansnellen. 

Dergelijke actuele parallellen trekt Gene Eggen veelvuldig.        

Die maken zijn werk onverminderd boeiend en actueel. 

Bij het lijdensverhaal hoort onlosmakelijk de gekruisigde Christus, én de goede moordenaar die dan ook in menige voostelling te zien is. Eggen’s kruisbeelden uit de vroege jaren 50 zijn ingetogen, menselijk, maar de lijdende Christus wint het al gauw in zijn beeldtaal. Als onderdeel van de kruisweg is de kruisiging een onvermijdelijk aspect, maar de gemartelde en vernederde man die ook deel is van dit verhaal is ook weer te transponeren naar nu: er worden nog dagelijks mannen, én vrouwen én zelfs kinderen, op gruwelijke manieren gemarteld. De lino van een gemartelde Christus, een prent die de totale ontreddering laat zien, is daarmee tijdloos.   

Uit de kerk in Uithoorn in Noord-Holland komt een groot driedubbel paneel met als thema Voetwassing. Bekend van de liturgie op Witte donderdag staat de voetwassing meer in het algemeen voor nederigheid en dienstbaarheid. Een instelling die in het huidige tijdsgewricht zeer actueel want hard nodig is.

Om diezelfde reden is ook gekozen voor een aantal afbeeldingen van Veronica, die symbool staat voor de betrokken en zorgende vrouw: zij veegt Christus tijdens de kruisdraging immers zijn gezicht af met een doek.